Zgodnie z treścią art. 23a § 1 kodeksu postępowania karnego sąd lub referendarz sądowy, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym. Ponadto osoby te poucza, informując o celach i zasadach postępowania mediacyjnego, w tym o treści art. 178a.
Mediacja służy do rozstrzygnięcia sporu pomiędzy zainteresowanymi osobami, w przypadku sprawy karnej, pomiędzy oskarżonym i pokrzywdzonym. Mediacja prowadzona jest przy udziale osoby trzecie, tj. mediatora. Trzeba pamiętać o tym, że mediator jest osobą obcą i neutralną dla stron postępowania.
Oskarżony i pokrzywdzony ma prawo udziału w postępowaniu mediacyjnym, co oznacza, że nie istnieje obowiązek, który nakazywałby udział w tym postępowaniu.
Zgodnie z treścią art. 23 § 4 kodeksu postępowania karnego zgodę na uczestniczenie w postępowaniu mediacyjnym odbiera organ kierujący sprawę do mediacji lub mediator, po wyjaśnieniu oskarżonemu i pokrzywdzonemu celów i zasad postępowania mediacyjnego i pouczeniu ich o możliwości cofnięcia tej zgody aż do zakończenia postępowania mediacyjnego.
Istotną z punktu widzenia oskarżonego cechą mediacji w sprawie karnej jest jej poufność. Poufność skutkuje tym, że wszelkie oświadczenia oskarżonego składane podczas mediacji nie mogą stanowić dowodu w sprawie karnej. Tym samym oskarżony nie musi obawiać się, że w przypadku niepowodzenia mediacji zaprezentowane przez niego stanowisko może być wykorzystane przeciwko niemu.
Warto także zwrócić uwagę na to, że nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne.
Mediacja w sprawie karnej nie powinna trwać dłużej niż miesiąc. Jest to jednak termin instrukcyjny i może zdarzyć się, że takie postępowanie będzie trwać dłużej. Warto jednak wskazać, że czas trwania postępowania mediacyjnego nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.
Pozytywne zakończenie postępowania mediacyjnego może mieć dla oskarżonego wpływ na wymiar kary.
Zgodnie z treścią art. 53 § 3 kodeksu karnego
wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne
wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy
pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi
osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem.
Co więcej, warto wspomnieć, że sąd może zastosować w stosunku do sprawcy przestępstwa nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody.
Jednocześnie, pozytywne zakończenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej może wpłynąć na możliwość skorzystania przez oskarżonego z instytucji skazania bez rozprawy bądź z dobrowolnego poddania się karze.
