Spadek po dziadkach

09-04-2021

Spadek po dziadkach mogą nabyć bezpośrednio wnuki. Do dziedziczenia po dziadkach może dojść na podstawie ustawy, czyli na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, który reguluje kwestię dziedziczenia ustawowego. Do dziedziczenia takiego może także dojść na podstawie testamentu, w którym dziadek lub babcia przekazują swój majątek wnukowi.

Spis treści:

  1. Dziedziczenie przez dzieci i małżonka
  2. Spadek po dziadkach na podstawie ustawy
  3. Odrzucenie spadku po rodzicu a spadek po dziadkach
  4. Odrzucenie spadku przez dziecko spadkodawcy a spadek po dziadkach

Dziedziczenie przez dzieci i małżonka

W niniejszym wpisie zostanie przedstawiona kwestia dziedziczenia po dziadkach w oparciu o ustawę. Zgodnie z ogólną regułą dziedziczenia, w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Wyobraźmy sobie sytuację, w której spadkodawca zmarł przed żoną, dwójką dzieci oraz wnukami. W takiej sytuacji, w oparciu o powyżej przytoczoną zasadę, po spadkodawcy dziedziczy żona oraz dzieci. Małżonek spadkodawcy i dzieci dziedziczą w częściach równych, a udział małżonka nie może być mniejszy niż ¼ całości spadku. Oznacza to, że spadkobiercy dziedziczą w udziale po 1/3. W opisanej sytuacji wnukowie nie będą dziedziczyć, ponieważ są dalszą rodziną spadkodawcy.

Spadek po dziadkach na podstawie ustawy

Przedstawiona została ogólna zasada dziedziczenia przez dzieci i małżonka. Przejdźmy zatem do tematu wpisu, a mianowicie dziedziczenia przez wnuki. Na początku trzeba odpowiedzieć na pytanie, kiedy ustawa przewiduje możliwość dziedziczenia przez wnuki. Odpowiedź znajduje się w treści art. 931 § 2 kodeksu cywilnego, a mianowicie do dziedziczenia przez wnuki dochodzi w sytuacji gdy dziecko spadkodawcy (tj. rodzic wnuka) nie dożyło otwarcia spadku. Otwarcie spadku to w uproszczeniu chwila śmierci spadkodawcy. 

Z powyższego wynika, że warunkiem dziedziczenia spadku przez wnuka jest sytuacja, w której jego rodzic nie dożył otwarcia spadku po spadkodawcy będącym dziadkiem lub babcią. Jeżeli dziecko spadkodawcy miało więcej niż jedno dziecko, to w tym przypadku wnuki dziedziczą w częściach równych. Dziedziczą oni oczywiście udział spadkowy, który przypadałby ich rodzicowi.  

Wymaga wyjaśnienia, kiedy dziecko spadkodawcy (rodzic wnuka) „nie dożyło otwarcia spadku”. Podstawową przyczyną takiej sytuacji jest śmierć dziecka spadkodawcy. Może jednak zdarzyć się sytuacja, w której dziecko spadkodawcy żyje, a pomimo tego traktowane jest jakby nie dożyło otwarcia spadku. Dzieje się tak np. w sytuacji uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia czy w sytuacji odrzucenia spadku przez dziecko spadkodawcy.

Dla zobrazowania problemu można przytoczyć następujący przykład: 

Spadkodawca miał żonę Annę, syna Pawła oraz dwóch wnuków Igora i Lucjana. Syn Paweł zmarł przed spadkodawcą. Spadkodawca nie pozostawił testamentu.

Analiza powyższego przykładu wskazuje na to, że spadkobiercami zostanie żona Anna oraz wnuk Igor i Lucjan. Wnukowie będą dziedziczyć ze względu na to, że ich ojciec Paweł zmarł przed spadkodawcą będącym ich dziadkiem. Następnie należy określić udział, jaki przypada poszczególnym spadkobiercom. Gdyby syn Paweł nie zmarł przed spadkodawcą, to jemu oraz żonie Annie przysługiwałby udział po ½ całości spadku. Jak już zostało wskazane, wnuki dziedziczą udział spadkowy, który przypadałby ich rodzicowi, a więc wnukom Igorowi i Lucjanowie przypadnie spadek w udziale po ¼, tj. każdy z nich otrzyma połowę udziału przypadającego ich ojcu (synowi Pawłowi).

Odrzucenie spadku po rodzicu a spadek po dziadkach

Warto również wskazać, że dziedziczenie przez wnuki dotyczy relacji dziadek/babcia-wnuk. Dlatego też odrzucenie spadku przez wnuka po swoim rodzicu który zmarł przed dziadkiem/babcią, nie ma znaczenia dla dziedziczenia po dziadkach. Taki wnuk w dalszym ciągu będzie dziedziczył po dziadkach, ponieważ wywodzi swoje prawo do spadku bezpośrednio od dziadków, nie zaś od swojego rodzica po którym odrzucił spadek.

Odrzucenie spadku przez dziecko spadkodawcy a spadek po dziadkach

Podobnie dzieje się w sytuacji gdy dziecko spadkodawcy odrzuca spadek. Osoba taka jest traktowana jakby nie dożyła otwarcia spadku, a w związku z tym do spadku zostaną powołane jej dzieci, tj. wnuki spadkodawcy.

Jak zostało przedstawione w treści niniejszego wpisu, dziedziczenie wnuków może okazać się skomplikowane. Dopiero, analiza konkretnej sytuacji życiowej, w tym również działań podejmowanych przez dzieci spadkodawcy, pozwala na stwierdzenie, czy wnuki nabędą spadek po dziadkach w oparciu o tzw. dziedziczenie ustawowe. Warto podkreślić, że spadek po dziadkach można nabyć także na podstawie testamentu. Nabycie spadku po dziadkach może wiązać się z obowiązkiem zapłaty zachowku, o którym można przeczytać tutaj.