Proszę wyobrazić sobie sytuację, w której spadkobiercy nie wiedząc, że spadkodawca pozostawił testament dokonują stwierdzenia nabycia praw do spadku na podstawie dziedziczenia ustawowego. Następnie, jeden spadkobierca odnajduje testament, z którego wynika, że jedyną osobą powołaną do spadku po zmarłym jest on lub że nabył spadek w większym udziale.
W opisanym zagadnieniu nasuwa się pytanie, co spadkobierca powinien uczynić, aby stać się jedynym spadkobiercą lub dziedziczyć w większym udziale.
Spis treści:
Rozwiązanie opisanego problemu znajduje się w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Ustawodawca bowiem wprowadził możliwość wszczęcia postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.
Aby takie postępowanie odniosło zamierzony efekt i doszło do zmiany spadkobierców lub przysługujących mu udziałów, niezbędne jest przedstawienie stosownego dowodu z którego wynikałoby, że osoba lub osoby, które uzyskały stwierdzenie nabycia praw do spadku, nie są spadkobiercami lub że ich udziały są inne niż dotychczas stwierdzony. Takim dowodem może być chociażby odnaleziony testament. Zmianę postanowienia spadkowego może także np. uzasadniać okoliczność, że są jeszcze inni spadkobiercy ustawowi, którzy nie brali udziału w postępowaniu o stwierdzenie nabycia praw do spadku.
Wniosek o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku może złożyć każda osoba zainteresowana. Oznacza, to że wniosek może złożyć każdy, komu przysługuje prawo do spadku.
Złożenie wniosku o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku nie jest ograniczone terminem, jeżeli osoba składająca taki wniosek nie była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia praw do spadku. Wyjaśnię to na poniższym przykładzie:
Adam i Ewa byli uczestnikami postępowania spadkowego po zmarłym dziadku Andrzeju jako spadkobiercy ustawowi. Spadek został przez nich nabyty w udziale po ½ spadku. W postępowaniu tym nie brał udziału Paweł ze względu na to, że nie należał do kręgu spadkobierców ustawowych. Paweł odnalazł testament po zmarłym, z którego wynika, że Andrzej przekazał mu cały swój majątek.
W powyżej opisanym przykładzie, Paweł uprawniony jest do złożenia wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia praw do spadku spadku poprzez uznanie, że nabył on spadek po zmarłym Andrzeju na podstawie testamentu. Pawła, jako osobę która nie była uczestnikiem pierwotnego postępowania spadkowego, nie wiąże termin do złożenia wniosku.
Odmiennie kształtuje się sytuacja osoby, która była uczestnikiem pierwotnego postępowania o nabycie praw do spadku (w opisanym przykładzie dotyczy to Adama i Ewy). Taką osobę wiąże termin zawity do złożenia wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, który wynosi rok od dnia, w którym uzyskała możliwość przytoczenia podstawy swojego żądania. Należy zwrócić uwagę na to, że osoba taka może oprzeć swoje żądanie na podstawie, której nie mogła powołać w pierwotnym postępowaniu o stwierdzenie nabycia praw do spadku.
Wymaga podkreślenia, że przez uczestnictwo w postępowaniu o nabycie praw do spadku (tj. w pierwotnym postępowaniu) należy rozumieć formalny udział w tym postępowaniu. Nie ma tutaj znaczenia, czy osoba biorąca udział w takim postępowaniu była jego aktywnym uczestnikiem, czy biernie się jemu przyglądała.
Jeżeli zostaną spełnione warunki formalne wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia praw do spadku oraz zostanie wykazane, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd dokonana stosownej zmiany. Sąd zobowiązany jest zmienić pierwotne postanowienie w ten sposób, że stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd w takim postępowaniu orzeka po przeprowadzeniu rozprawy.
Powyższe można zobrazować na omówionym wcześniej przykładzie Pawła. Wskutek złożonego przez Pawła wniosku, sąd uprawniony będzie do zmiany postanowienia spadkowego po Andrzeju poprzez stwierdzenie, że spadek w całości nabył Paweł na podstawie testamentu. Takie rozstrzygnięcie będzie zgodne z rzeczywistym stanem prawnym.
Stwierdzenie nabycia praw do spadku nie musi być dokonane przed sądem. Istnieje możliwość sporządzenia tzw. poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem. Za pomocą omówionego postępowanie możliwe jest również uchylenie lub zmiana poświadczenia dziedziczenia dokonanego przez notariusza.
