Zabezpieczenie majątkowe w sprawie karnej jest instytucją stosowaną przez organy ścigania w toku prowadzonego postępowania. Zabezpieczenie majątkowe można zostosować przez sąd na etapie postępowania sądowego.
Celem ustanowienia zabezpieczenia majątkowego jest zabezpieczenie wykonania orzeczenia, które w przyszłości może zapaść wobec podejrzanego/oskarżonego.
Jedną z przesłanek pozwalających ustanowić zabezpieczenie majątkowe w sprawie karnej jest przedstawienie podejrzanemu zarzutów. Należy jednak pamiętać, że zarzuty muszą dotyczyć przestępstw, za które lub w związku z którymi można orzec:
1) grzywnę,
2) świadczenie pieniężne,
3) przepadek,
4) środek kompensacyjny,
5) zwrot pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości.
Kolejną przesłanka, która pozwala zastosować zabezpieczenia majątkowe jest uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione. Wskazane przesłanki muszą wystąpić łącznie.
Zgodnie z treścią art. 291 § 3 kodeksu postępowania karnego, może także nastąpić na mieniu oskarżonego zabezpieczenie wykonania orzeczenia o kosztach sądowych, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w tym zakresie będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione
Zabezpieczenia majątkowe w sprawie karnej stosuję się w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Zgodnie z treścią art. 747 kodeksu postępowania cywilnego, zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:
Należy wskazać, że w przypadku gdy przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, udziela się zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna się za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności można:
W przypadku gdy za zarzucone przestępstwo grozi przepadek, zgodnie z treści art. 292 § 2 kodeks postępowania karnego możliwe jest zabezpieczenie grożącego przepadku poprzez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Zakaz ten podlega ujawnieniu w księdze wieczystej, a w jej braku, w zbiorze złożonych dokumentów. W miarę potrzeby można ustanowić zarząd nieruchomości oskarżonego.
Uchylenie zabezpieczenia majątkowego może nastąpić w każdym czasie. Może ono dotyczyć całości lub części zabezpieczenia. Uchylenie zabezpieczenia majątkowego powinno nastąpić niezwłocznie, jeżeli ustaną przyczyny, które były podstawą zastosowania zabezpieczenia majątkowego.
O ustanowieniu zabezpieczenia majątkowego orzeka się postanowieniem, które jest doręczane podejrzanemu/oskarżonemu. W terminie 7 dni od dnia otrzymania takiego postanowienia istnieje możliwość jego zaskarżenia poprzez sporządzenie i wniesienie stosownego zażalenia.
Ustawodawca przewidział moment, w którym zastosowane zabezpieczenie majątkowe w sprawie karnej upada. Moment ten łączy się z prawomocnym zakończeniem postępowania prowadzonego przeciwko oskarżonemu/podejrzanemu. Zabezpieczenie upadnie, gdy nie orzeczono grzywny, przepadku, nawiązki, świadczenia pieniężnego lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Ponadto, należy wskazać, że zabezpieczenie upadnie także wtedy, gdy nie zostanie wytoczone powództwo cywilne o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego sprawę karną.
W razie wytoczenia powództwa w powyższym terminie zabezpieczenie pozostaje w mocy, jeżeli w postępowaniu cywilnym sąd nie orzeknie inaczej.
