Nabycie spadku po mężu lub żonie może nastąpić na podstawie dziedziczenia ustawowego lub na podstawie testamentu. Kwestia nabycia spadku po mężu lub żonie na podstawie testamentu wydaje się stosunkowa prosta. Warunkiem dziedziczenia przez małżonka na podstawie testamentu jest sporządzenie ważnego testamentu przez spadkodawcę oraz zapisanie w nim majątku na rzecz małżonka.
Dziedzicznie spadku po mężu lub żonie z ustawy określają przepisy kodeksu cywilnego. O zasadach dziedziczenia na podstawie ustawy przez męża lub żonę można przeczytać tutaj.
Zgodnie z przepisami prawa małżeństwo może zostać rozwiązane przez rozwód. Przesłankami orzeczenia rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia. Orzeczenie rozwodu należy do kompetencji sądu powszechnego. W sprawach o rozwód orzeka Sąd Okręgowy.
Orzeczenie rozwodu skutkuje tym, że małżonkowie nie dziedziczą po sobie na podstawie dziedziczenia ustawowego.
Może zdarzyć się, że w trakcie trwania postępowania rozwodowego dojdzie do otwarcia spadku, tj. do śmierci jednego z małżonków (w tym przypadku spadkodawcy), co powoduje umorzenie postępowania o rozwód.
Kwestia ta została uregulowana w art. 940 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią tego przepisu małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Mając na uwadze powyższe uznać należy, że muszą zostać spełnione następujące przesłanki, aby wyłączyć małżonka od dziedziczenia ustawowego:
Wyłącznie od dziedziczenia następuje na podstawie orzeczenia sądu wskutek wytoczenia przez osobę uprawnioną stosownego powództwa.
Uprawnienie do żądania wyłączenia małżonka od dziedziczenia przysługuje każdemu z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem, tj. dzieciom spadkodawcy, rodzicom, rodzeństwu, dziadkom.
Rozwód a dziedziczenie ustawowe
Termin na wytoczenie powództwa o wyłączenie małżonka od dziedziczenia wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.
Warto przypomnieć, że dzień otwarcia spadku to chwila śmierci spadkodawcy.
Jak już zostało wskazane na wstępie niniejszego wpisu dziedziczenie może nastąpić także na podstawie ważnego testamentu. Jeżeli został sporządzony testament i powołany w nim został do dziedziczenia jeden z małżonków, to pomimo orzeczenia rozwodu przez sąd małżonek w dalszym ciągu dziedziczy po drugim małżonku. Tożsama sytuacja występuje, gdy śmierć małżonka następuje w trakcie trwania postępowania rozwodowego.
Dlatego też istotne jest podjęcie przez przyszłego spadkodawcę odpowiednich działań zmierzających do odwołania testamentu, w którym do spadku został powołany drugi małżonek. Działania te będą skutkować tym, że w razie orzeczenia rozwodu lub wyłączenia małżonka od dziedziczenia, małżonek ten nie będzie dziedziczył.
