Powszechnie wiadomo, że spadek może zostać nabyty przez więcej niż jedną osobą. Może zdarzyć się, że jeden ze spadkobierców zbywa należący do niego udział w przedmiocie należącym do spadku, np. udział w nieruchomości. Pojawia się pytanie czy pozostali spadkobiercy mają możliwość obrony przed takim działaniem. Odpowiedź na to zagadnienie zostanie przedstawiona w niniejszym wpisie.
Zgodnie z treścią art. 1036 zdanie 1 kodeksu cywilnego spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku.
Uznać zatem należy, że spadkobierca może rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. Na takie działanie wymagana jest zgoda pozostałym współspadkobierców.
Rozporządzenie może przybrać formę odpłatnej czynności prawnej, np. sprzedaż, ale również darmowej poprzez zawarcie umowy darowizny. Omawiane rozporządzenie dotyczy czynności prawnych dokonanych między osobami żywymi. Przepis ten nie dotyczy rozporządzenia udziałem w przedmiotach należących do spadku, które następuje wskutek dziedziczenia, tj. gdy spadkobierca, który otrzymał spadek następnie zmarł i pozostawił swój własny spadek obejmujący wcześniej odziedziczony przeze niego udział w przedmiotach spadkowych.
Wracając do treści art. 1036 kodeksu cywilnego należy zwrócić uwagę na to, że jego zdanie 2 stanowi o tym, że w braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.
Oznacza to, że spadkobierca może nie wyrazić zgody na rozporządzenie udziałami w przedmiocie spadku. Jest to uprawnienie spadkobiercy, nie zaś jego obowiązek.
Kilku spadkobierców – czy można sprzedać rzecz należącą do spadku bez zgody pozostałych spadkobierców?
Brak zgody na rozporządzenie udziałami w przedmiotach spadkowych powoduje sytuację, w której rozporządzenie jest bezskuteczne w stosunku do spadkobiercy odmawiającego wyrażenia zgody.
Powstanie bezskuteczności uzależnione jest jednak od tego czy rozporządzenie udziałem w przedmiocie spadkowym narusza uprawnienia przysługujące spadkobiercy, odmawiającego zgody, na podstawie przepisów o dziale spadku. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8.02.2019 r., sygn. akt III CKS 216/18 uznał, że a gruncie art. 1036 KC bezskuteczność dokonanego rozporządzenia polega na tym, że sąd dokonujący działu traktuje określony przedmiot tak, jakby udział w nim nadal należał do współspadkobiercy – odpowiednio do byłego współmałżonka.
Wobec tego dział spadku przeprowadza się przy uwzględnieniu udziału w przedmiocie spadkowym, pomimo tego, że doszło do jego rozporządzenia. Jest stosowana fikcja, zgodnie z którą rozporządzenie traktuje się jakby nie zostało dokonane.
Osoba, na rzecz której zostało dokonane rozporządzenie nie posiada uprawnienia do złożenia wniosku o dział spadku. Może stać się jednak uczestnikiem takiego postępowania jako osoba zainteresowana, bowiem postępowanie to będzie dotyczyło jej majątku. Pozwala jej na to art. 510 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji.
Warto podkreślić, że czynności prawna zawarta pomiędzy spadkobiercą a nabywcą udziału w przedmiocie spadku, bez zgody pozostałych spadkobierców, nie jest czynnością nieważną.
