W tym wpisie postaram się wyjaśnić:
Sposób zaliczenia schedy spadkowej omówię na przykładzie, aby łatwiej było go zrozumieć i dzięki temu skorzystać z tej publikacji.
Scheda spadkowa to pojęcie, które nie ma definicji w przepisach prawa. Przyjmuje się, iż jest to całość majątku zmarłego (zwanego w prawie spadkodawcą) pozostawionego spadkobiercom, czyli np. mieszkanie, pieniądze zgromadzone na koncie, samochody. Te wszystkie rzeczy składają się na masę spadkową która będzie podlegała podziałowi między spadkobierców w trakcie działu spadku (o dziale spadku przeczytasz więcej tutaj). Istotne jest także, iż przy obliczaniu wartości schedy spadkowej dokonujemy na jej rzecz zaliczenia darowizn oraz zapisów windykacyjnych.
Zanim przejdziemy do wyjaśnienia jak dokonać zaliczeń na schedę spadkową warto krótko wyjaśnić, iż nie zawsze darowizny podlegają takiemu zaliczeniu.
Zaliczenie darowizn na poczet schedy spadkowej ma miejsce tylko w przypadku dziedziczenia ustawowego. Do takiego dziedziczenia dochodzi, gdy spadkodawca nie pozostawi testamentu albo taki testament uznany zostanie za nieważny (o przyczynach nieważności testamentu przeczytasz tutaj). Ponadto nie każdy ze spadkobierców ustawowych uczestniczących w dziale spadku ma obowiązek zaliczenia darowizn. Dotyczy to sytuacji, w której dział spadku następuje pomiędzy zstępnymi zmarłego (dzieci, wnuki, prawnuki) albo między zstępnymi i małżonkiem (więcej na ten temat przeczytasz: darowizny dział spadku / podział spadku/).
Warto także zaznaczyć, iż spadkodawca dokonując za swojego życia darowizny na rzecz zstępnego lub małżonka może zdecydować, że nie będzie ona podlegała zaliczeniu na schedę spadkową (o tym jak spadkodawca może to zrobić przeczytasz tutaj). Ponadto nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.
Scheda spadkowa – zaliczenie na schedę spadkową
W pierwszej kolejności musimy ustalić wartość darowizn i zapisów windykacyjnych, albowiem to ona podlega zaliczeniu.
Wartość przedmiotu darowizny określamy według stanu z chwili jej dokonania oraz cen z daty działu spadku. Czyli np. jeżeli darowano mieszkanie w 2011 r. a dział spadku ma miejsce w 2023 r. to ustalając wartość przedmiotu tej darowizny bierzemy pod uwagę w jakim było stanie w 2011 r. i jaka byłaby wartość takiego mieszkania w 2023 r., gdybyśmy je zbywali.
Wartość przedmiotu zapisu testamentowego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy), a według cen z chwili działu spadku. Czyli jeżeli przedmiotem zapisu byłoby mieszkanie to, jeśli spadkodawca zmarł w 2011 r. a dział spadku ma miejsce w 2023 r. to ustalając wartość przedmiotu tego zapisu bierzemy pod uwagę w jakim stanie było mieszkanie w 2011 r. i jaka byłaby jego wartość mieszkania w 2023 r., gdybyśmy je zbywali.
Potrafiąc wycenić przedmiot darowizn i zapisów windykacyjnych dokonujemy następującej operacji matematycznej.
Ustalone wartości darowizn i zapisów testamentowych dodajemy do wartości spadku. Następnie wynik takiego działania dzielimy na schedy spadkowe spadkobierców ustawowych, na zasadach dotyczących dziedziczenia ustawowego. Na koniec od wartości tych sched odejmujemy, w odniesieniu do spadkobierców, którzy otrzymali darowizny lub zapisy windykacyjne, wartość otrzymanych przez nich darowizn (zapisów windykacyjnych), a pozostałą różnicę wypłacamy im ze spadku.
Prześledźmy powyższe działanie na następującym przykładzie:
Po spadkodawcy dziedziczy czwórka jego dzieci na podstawie ustawy, a więc w częściach równych. Cały spadek wynosi 100, to scheda każdego z nich wynosi 25. Córka spadkodawcy otrzymała za jego życia darowiznę wartości 30. Darowizna ta podlega zaliczeniu na poczet schedy spadkowej (bo spadkodawca nie wyłączył zaliczania darowizn o czym pisaliśmy powyżej) to wartość spadku wynosi 130. Każdemu dziecku spadkodawcy przysługuje więc scheda w wysokości 32,5. Obdarowanemu spadkobiercy na poczet jego schedy zalicza się otrzymaną już darowiznę, a zatem dostanie on ze spadku jedynie 2,5 (darowizna 30+2,5 ze spadku da mu schedę w wysokości 32,5). Pozostali spadkobiercy dostaną natomiast ze spadku po 32,5, ponieważ nie otrzymali darowizn, które podlegałyby zaliczeniu.
Warto przy tym dodać, iż w przepisach prawa brak jest regulacji określającej czy doliczeń darowizn i zapisów testamentowych dokonujemy do całego spadku obejmującego aktywa i pasywa, czy też do tzw. wartości czystej spadku, czyli samych aktywów. Przyjmuje się jednak, iż darowizny i zapisów windykacyjnych doliczamy wartości samych aktywów.
Warto także podkreślić, że jeżeli darowizna lub przysporzenie z tytułu zapisu windykacyjnego otrzymane przez jednego ze spadkobierców są większe niż przypadający mu udział w spadku, to zarówno tego spadkobiercy, jak i otrzymanej przez niego darowizny czy zapisu windykacyjnego, nie uwzględnia się przy dziale spadku. Odnosząc to do opisanego wyżej przykładu, gdyby obdarowany spadkodawca otrzymał darowiznę o wartości 50 to nie uczestniczyłby w dziale spadku, ale nie musiałby też dokonywać żadnych dopłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
