Tak jak już pisaliśmy wcześniej każdy z nas ma możliwość sporządzenia testamentu w różny sposób. Najprostszym sposobem jest spisanie testamentu własnoręcznego. O tym jak to zrobisz przeczytasz tutaj https://jablonskipinkas.pl/testament-wlasnoreczny/. W tym wpisie zajmiemy się natomiast kwestią dotyczącą testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przez notariusza.
Z tego wpisu dowiesz się:
Najprościej rzecz ujmując to testament sporządzony przez spadkodawcę przy udziale notariusza. Oczywiście to spadkodawca podejmuje decyzje co do tego kto będzie po nim dziedziczył oraz czy spadek nabędzie jedna czy też kilka osób. Notariusz ma natomiast za zadanie wytłumaczyć osobie sporządzającej testament przepisy prawa spadkowego oraz dopilnować, aby testament był zgodny z prawem. W szczególności notariusz wytłumaczy jak można wydziedzić osobę, która miałaby być spadkobiercą ustawowym (o wydziedziczeniu przeczytasz tutaj https://jablonskipinkas.pl/wydziedziczenie-spadkobiercow/) lub jak można np. dokonać zapisu windykacyjnego (tutaj wstawiamy link do tekstu o zapisie windykacyjnym).
Testament sporządzony w formie aktu notarialnego spisywany jest przez notariusza i zawiera dyspozycje przyszłego spadkodawcy co do dziedziczenia po nim. Istotny jest przy tym fakt, iż notariusz zanim przystąpi do sporządzenia testamentu sprawdza tożsamość spadkodawcy. Dlatego też chcąc sporządzić testament notarialny musimy pamiętać o zabraniu ze sobą do notariusza dowodu osobistego lub paszportu. Warto także pamiętać iż dla notariusza nie będzie wystarczające okazanie w tej sytuacji np. dowodu osobistego w aplikacji e-obywatel na smartfonie, lecz konieczne będzie przedstawienie takiego dokumentu w wersji tradycyjnej.
Notariusz przed sporządzeniem aktu notarialnego zawierającego testament ustala najpierw w rozmowie z daną osobą czy rozumie ona jakiej czynności dokonuje. Ponadto notariusz sprawdza także czy stan zdrowia i okoliczności w jakich sporządzany jest testament pozwalają danej osobie na testowanie czyli na podjęcie decyzji kto będzie po niej dziedziczył. Gdyby np. notariusz w rozmowie zauważył, że osoba chcąca sporządzić testament zachowuje się w sposób budzący wątpliwości co do jej stanu psychicznego, nie ma z nią kontaktu albo twierdzi, że jest Napoleonem Bonaparte, notariusz powinien odmówić sporządzenia testamentu notarialnego.
Warto także pamiętać, iż oryginał podpisanego przez osobę testującą testamentu pozostaje u notariusza, natomiast ona otrzymuje wypis notarialny tego dokumentu, który ma tą samą moc prawną co oryginał. Oczywiście notariusz wyda takiej osobie dowolną liczbę wypisów jej testamentu notarialnego, przy czym za każdy z takich dokumentów konieczne będzie uiszczenie opłaty. Ponadto osoba sporządzająca testament może w jego treści zdecydować, iż jego wypisy będą też wydawane np. wskazanym w testamencie spadkobiercom.
Tak, testament sporządzony przez notariusza może być kwestionowany np. przez osoby które nie zostały wskazane w tym dokumencie, a zgodnie przepisami kodeksu cywilnego dziedziczyłyby na podstawie ustawy, gdyby takiego testamentu nie było. Wyobraźmy sobie sytuację w której zmarły pozostawił po sobie żonę oraz trójkę dzieci, ale w testamencie co do całości spadku powołał wyłącznie jedno z dzieci. Wówczas żona spadkodawcy oraz pozostałe dzieci w toku postępowania o stwierdzenia nabycia praw do spadku (o nabycia praw do spadku przeczytasz tutaj https://jablonskipinkas.pl/nabycie-spadku/) mogą kwestionować ważność takiego testamentu.
Oczywiście nie wystarczy nie zgadzać się z treścią testamentu, ale konieczne jest wskazanie, iż zachodzą podstawy do stwierdzenia jego nieważności (o nieważności testamentu przeczytasz tutaj https://jablonskipinkas.pl/kiedy-testament-jest-niewazny/).
Prawo spadkowe definiuje te przyczyny następująco:
Warto przy tym zaznaczyć, iż testament może zostać uznany za nieważny w całości albo też co do jego poszczególnych postanowień np. tych dotyczących wydziedziczenia spadkobierców.
Czy można unieważnić testament notarialny
W toku postępowania o stwierdzenia nabycia spadku sąd dokonuje otwarcia i ogłoszenia sporządzonego przez zmarłego testamentu lub testamentów (spadkodawca mógł bowiem w trakcie życia sporządzić kilka testamentów), a następnie w przypadku kwestionowania ważności takiego dokumentu ustala czy zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności testamentu. Badaniu takiemu poddawany może być każdy testament bez względu na to w jakiej formie został sporządzony, a zatem także testament notarialny.
Zaznaczyć przy tym należy, iż kwestionujący taki testament uczestnik postępowania powinien przywołać dowody na potwierdzenie swojego stanowiska. Jeżeli uczestnik np. wskazuje na stan zdrowia zmarłego twierdząc, że cierpiał on na chorobę umysłową lub alkoholizm i dlatego nie wiedział jakiej treści testament sporządza, to taki uczestnik powinien przedłożyć np. dokumentacje medyczną potwierdzającą taką chorobę.
Wówczas sąd, jeśli dokumenty te potwierdzają u zmarłego schorzenie (np. chorobę afektywną dwubiegunową) mogące wpływać na jego zdolność do sporządzenia ważnego testamentu, może w sprawie powołać biegłego lub biegłych lekarzy odpowiedniej specjalności. Zadaniem tych biegłych będzie ustalenie stanu zdrowia spadkodawcy w chwili sporządzenia testamentu oraz stwierdzenie czy występujące u niego choroby miały wpływ na treść testamentu oraz czy z uwagi na nie zmarły miał świadomość w jaki sposób rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Oczywiście ostateczna decyzja co do ustalenia ważności testamentu należeć będzie do sądu, który podejmie ją w oparciu o treść opinii biegłych oraz inne dowody.
Warto przy tym raz jeszcze zaznaczyć, iż tak jak opisałem powyżej, notariusz przed sporządzeniem testamentu weryfikuje poprzez rozmowę i obserwację czy stan zdrowia pozwala danej osobie na testowanie czyli decyzję kto będzie po niej dziedziczył. Oczywiście notariusz nie jest lekarzem i nie jest jego rolą ocena stanu zdrowia osoby sporządzającej testament. Jednakże z pewnością fakt, iż notariusz zdecydował się na sporządzenie aktu notarialnego zawierającego testament powinien być brany pod uwagę przez sąd przy badaniu ważności testamentu. Testament notarialny jest bowiem dokumentem urzędowym i w toku postępowania przed sądem będzie dowodem tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Będzie to szczególnie istotne w sprawach, w których osoby kwestionujące stan zdrowia psychicznego spadkodawcy nie przedłożą żadnych dowodów potwierdzających ten fakt. W takiej sytuacji sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego może mieć istotne znaczenie dla stwierdzenie jego ważności przez sąd.
