W polskim prawie spadkowym można wyróżnić zapis zwykły i zapis windykacyjny. Zapisowi windykacyjnemu został poświęcony osobny wpis, z którego treścią można zapoznać się tutaj.
Zapisy zwykły i windykacyjny mają na celu rozporządzenie konkretnymi przedmiotami wchodzącymi w skład spadku na rzecz indywidualnie oznaczonych osób.
Zgodnie z treścią art. 968 § 1 kodeksy cywilnego spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).
Powyższe oznacza, że zapis zwykły jest elementem testamentu. Nie przy tym ma znaczenia forma sporządzenia testamentu. Może to stać się np. testamencie notarialnym lub własnoręcznym. Należy pamiętać o tym, że zapis zwykły może zostać ustanowiony wyłącznie w ważnym testamencie.
Skutkiem ustanowienia zapisu zwykłego nie jest przeniesienie własności przedmiotu zapisu zwykłego. Osoba, na rzecz której został ustanowiony zapis zwykły uzyskuje uprawnienie do żądania wykonania zapisu przez spadkobierców osoby zmarłej.
Przedmiotem zapisu zwykłego może być zobowiązanie spadkobiercy ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego. Zobowiązanie może dotyczyć wyłącznie świadczenia majątkowego. Świadczenie takie może polegać np. na przeniesieniu własności mieszkania czy samochodu na rzecz oznaczonej osoby. Przedmiotem zapisu zwykłego może też być przekazanie określonej sumy pieniężnej.
Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości (np. konkretna nieruchomość lub samochód), to może ona być przedmiotem zapisu pod warunkiem, że należała do spadkodawcy w chwili jego śmierci. Dozwolony jest jednak zapis zwykły, który będzie obejmował rzecz, która w chwili śmierci nie należała do spadkodawcy, np. poprzez zakup konkretnej rzeczy przez spadkobiercę i następnie przekazanie jej zapisobiorcy.
Zobowiązanym do wykonania zapisu zwykłego może być spadkobierca ustawowy lub testamentowy, jak również zapisobiorca windykacyjny. Zapisobiorca zwykły może zostać zobowiązany przez spadkodawcę do wykonania dalszych zapisów.
Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej, co wynika wprost z treści art. 971 kodeksu cywilnego.
Zapis zwykły w testamencie – co to jest i jak go ustanowić?
Wydanie przedmiotu zapisu zwykłego następuje poprzez wydanie rzeczy, np. wydanie samochodu zapisobiorcy. Czasem jednak niezbędne jest podjęcie innych czynności w celu zrealizowania zapisu zwykłego, np. przeniesienie własności nieruchomości w formie aktu notarialnego.
Jeżeli osoba zobowiązana do wykonania zapisu nie czyni tego, zapisobiorcy przysługuje prawo dochodzenia wykonania zapisu przed sądem. Powództwo takie, zależnie od przedmiotu zapisu zwykłego, może dotyczyć zasądzenia sumy pieniężnej czy wydania rzeczy. Może także przyjąć formę powództwa o złożeniu zastępczego oświadczenia woli, np. gdy przedmiotem zapisu jest nieruchomość.
Sąd w postępowaniu o stwierdzenie spadku nie jest uprawniony do orzeczenia w przedmiocie zapisu zwykłego.
Może pojawić się także sytuacja, że zapisobiorca zwykły jest spadkobiercą. Wówczas w postępowaniu o dział spadku możliwe jest rozstrzygnięcie przez sąd o zapisach zwykłych.
W takiej sytuacji osoba zobowiązana do wykonania zapisu zwykłego jest zwolniona z nałożonego przez spadkodawcę obowiązku. Nie zwalnia jej to z obowiązku wykonania dalszych zapisów, jeżeli zostały ustanowione w testamencie. Spadkodawca w testamencie może zwolnić spadkobiercę z obowiązku wykonania dalszych zapisów obciążających zapisobiorcę zwykłego.
Przesądza o tym art. 970 kodeksu cywilnego zgodnie z którym w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.
Roszczenie z tytułu zapisu zwykłego jako roszczenie majątkowe ulega przedawnieniu. Przedawnienie następuje z upływem pięciu lat od dnia wymagalności roszczenia czyli z reguły niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.
